Zgaga to powszechny objaw refluksu przełyku, który może być nie tylko uciążliwy, ale także sygnalizować potencjalne problemy zdrowotne. Aby zrozumieć jego etiologię, warto spojrzeć na mechanizm zjawiska oraz wpływ, jaki może mieć na codzienne życie i zdrowie borykających się z nim osób. W niektórych przypadkach stale nawracający refluks prowadzi do choroby refluksowej przełyku, której towarzyszy cała gama nie tylko przełykowych, ale i pozaprzełykowych objawów zgagi, często mylonych z innymi przypadłościami. Dlatego też warto poznać te mniej oczywiste symptomy i konsekwencje ich wystąpienia.

Zgaga, a refluks

Refluks żołądkowo-przełykowy z reguły jest zjawiskiem fizjologicznym, którego doświadcza wiele osób. Może być spowodowany przez różne czynniki, np. zbyt obfity posiłek, nadmierny stres, palenie papierosów lub spożywanie tłustych potraw. Taki epizod zwyczaj jest krótkotrwały, ma niewielkie nasilenie, nie powoduje dolegliwości ani nie wymaga interwencji medycznej.

Refluks to naturalny proces, podczas którego treść żołądkowa cofa się do przełyku. W prawidłowym przebiegu trawienia dolny zwieracz przełyku zapobiega temu zjawisku, jednakże u niektórych mechanizm ten jest osłabiony lub nieprawidłowo funkcjonuje, co prowadzi do częstszych jego epizodów.

Choroba refluksowa przełyku – definicja i objawy

Problem pojawia się, kiedy refluksowi zaczynają towarzyszyć objawy oraz ich powikłania. Wówczas można mówić o chorobie refluksowej przełyku (GERD — Gastroesophageal Reflux Disease). Określa się ją jako refluks patologiczny, w którym treść pokarmowa wraz z kwasem żołądkowym regularnie cofa się do przełyku, podrażniając błonę śluzową i powodując wrażenie pieczenia za mostkiem, czyli typowy symptom – zgagę.Przyjmuje się, że przyczynami osłabienia zwieracza dolnego przełyku są przede wszystkim stres, alkohol, otyłość i leki. Istotną rolę odgrywa również genetyka.

Pozaprzełykowe objawy zgagi – klasyfikacja

Osoby borykające się z GERD skarżą się na rozmaite dolegliwości dotyczące nie tylko przełyku, ale niemal całego przewodu pokarmowego. Są tak tzw. zespoły pozaprzełykowe, których symptomy są często mylone z innymi chorobami. Pozaprzełykowe objawy zgagi podzielono na dwie kategorie¹:

a) udowodniony związek z refluksem:

• zespół kaszlowy,
• zespół astmatyczny,
• zespół nadżerek zębowych,
• zespół krtaniowy (refluks krtaniowo-gardłowy),

b) sugerowany związek z refluksem:

• zapalenie gardła,
• zapalenie zatok obocznych nosa,
• włóknienie płuc,
• nawracające zapalenie ucha środkowego.

Symptomologia GERD jest nieswoista, przez co choroba bywa nierozpoznana przez wiele lat. Pozaprzełykowe objawy zgagi mają charakter przewlekły i nawracający, co sprawia, że są dokuczliwe dla zmagających się z nimi osób. Zgłaszają one m.in.

• chrypkę i odchrząkiwanie,
• uczucie przeszkody w gardle,
• ból gardła,
• ściekanie wydzieliny śluzowej po tylnej ścianie gardła,
• utrudnione lub bolesne przełykanie,
• dysfagię ustno-gardłową (zaburzenia połykania),
• przewlekły kaszel,
• laryngospazm (skurcz krtani),
• dysfonię (wielopostaciowe zaburzenie głosu),
• duszność,
• zgagę,
• dyskomfort w klatce piersiowej,
• puste lub kwaśne odbijanie
• ból w nadbrzuszu,
• zaburzenia snu.

Leczenie GERD

Po zdiagnozowaniu u danej osoby choroby refluksowej przełyku konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Obecnie standardowa ścieżka terapeutyczna obejmuje farmakoterapię wykorzystującą IPP czyli Inhibitory Pompy Protonowej jak np. omeprazol. Duże znaczenie ma także wyeliminowanie często skorelowanego z GERD zakażenia Helicobacter pylori.¹ Istotna jest również zmiana stylu życia – zdrowa zbilansowana dieta, ruch i redukcja masy ciała. Powyższe zalecenia to najczęściej przyjmowany schemat leczenia pozaprzełykowych objawów zgagi.

Nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do poważniejszych wielonarządowych powikłań, krtaniowych czy płucnych, nawet nieodwracalnych. Świadomość istnienia patologii, do których może przyczyniać się cofanie treści żołądkowej do przełyku, jest więc kluczowa. Niezmiernie ważna jest szybka diagnoza, która zazwyczaj opiera się na wywiadzie medycznym, badaniach obrazowych (np. endoskopia) i testach funkcji przełyku, oraz wdrożenie leczenia.

Pozaprzełykowe objawy zgagi – o czym warto pamiętać?

Zgaga to nie tylko pieczenie w przełyku, ale też inne, nieoczywiste symptomy. Pozaprzełykowe objawy zgagi mogą być równie uciążliwe i wpływać negatywnie na codzienne życie. Ważne jest więc, aby osoby zauważające u siebie takie dolegliwości były świadome różnorodności oznaki refluksu i zwracały uwagę na wszelkie nietypowe objawy, które mogą się pojawić.

1. S.Milaniuk et al., Pozaprzełykowe objawy choroby refluksowej przełyku, Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2015; 1: 7–11