Zarówno żołądek, jak i przełyk to elementy mierzącego aż 7 metrów układu pokarmowego obejmującego szereg struktur i organów, od jamy ustnej aż po kanał odbytu. W przypadku występowania refluksu żołądkowo-przełykowego, to właśnie żołądek i przełyk cierpią najmocniej. Dlaczego tak się dzieje i co warto wiedzieć o badaniu tych narządów?

Budowa i funkcje przełyku

Przełyk (łac. esophagus) łączy gardło z żołądkiem. Ma długość około 25 cm i szerokość 2 cm. Jego zadaniem jest transport pokarmu do żołądka, choć same komórki przełyku nie wydzielają żadnych enzymów trawiennych. Budowa przełyku uwzględnia trzy części – szyjną, piersiową i brzuszną, a także trzy zwężenia – górne, środkowe i dolne, czyli tzw. zwieracz dolny przełyku¹.

U osób, które cierpią na refluks żołądkowo-przełykowy to właśnie zwężenie dolne nie działa w sposób prawidłowy. Jego skurcz jest zbyt słaby, a treść żołądka cofa się, podrażniając błonę śluzową przełyku. Odczyn kwasu żołądkowego waha się od 1,5 do 2,5, można go zatem porównać do czystego soku z cytryny lub octu. Nic więc dziwnego w tym, że refluks jest odczuwany jako nieprzyjemny.

Budowa i funkcje żołądka

Żołądek (łac. ventriculus) to mięśniowy worek o kształcie przywodzącym na myśl odwróconą literę „L”. Wyróżnia się bardzo dużą elastycznością i potrafi pomieścić nawet 3 litry treści pokarmowej. Ściany żołądka mają budowę warstwową i patrząc od wewnątrz składają się z:

• błony śluzowej – to tutaj ulokowane są różnego rodzaju wyspecjalizowane komórki, w tym komórki okładzinowe wytwarzające kwas solny;
• błony mięśniowej – jest odpowiedzialna za pracę mechaniczną żołądka;
• błony surowiczej – jej zadaniem jest wydzielanie płynu surowiczego, który pozwala na płynne przemieszczanie się żołądka względem innych tkanek.

Żołądek odpowiada przede wszystkim za rozdrabnianie i mieszanie pokarmu. Podstawową funkcją kwasu solnego w żołądku jest wyjałowienie treści pokarmowej, ale także osłabienie struktury poszczególnych składników odżywczych. Dzięki temu możliwe jest ich dokładne trawienie. Obecna w żołądku pepsyna rozkłada głównie białka. Z kolei lipaza żołądkowa wstępnie nadtrawia tłuszcze².

Pieczenie w żołądku i w przełyku

Ból żołądka i pieczenie w przełyku to klasyczne objawy zgagi. Może ona pojawiać się sporadycznie, ale niesprawność bariery antyrefluksowej, polegająca przede wszystkim na osłabieniu pracy dolnego zwieracza przełyku, prowadzi do wykształcenia się u pacjentów choroby refluksowej przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease, GERD). Do jej objawów można zaliczyć:

• zespół refluksowy obejmujący zgagę, czyli uczucie palenia za mostkiem, a także bóle w nadbrzuszu, odbijania;
• bóle w klatce piersiowej;
• cofanie się treści żołądkowej do przełyku (regurgitacja).

Obok klasycznych objawów przełykowych GERD może skutkować również symptomami pozaprzełykowymi, jak np. kaszel refluksowy, refluksowe zapalenie krtani czy refluksowy zespół astmatyczny³.

Badanie żołądka i przełyku – jak wygląda?

Utrzymujący się ból żołądka i przełyku należy skonsultować z lekarzem, najlepiej – gastroenterologiem. W przypadku podejrzenia refluksu żołądkowo-przełykowego specjalista może zlecić pacjentowi wykonanie szeregu specjalistycznych badań.

Zalicza się do nich manometrię (pomiar ciśnienia w układzie oddechowym), trwającą całą dobę pH-metrię, czy wreszcie endoskopię górnego odcinka układu pokarmowego, czyli gastroskopię. To właśnie gastroskopia pozwala na wizualną ocenę zmian w obrębie przełyku lub żołądka, ponieważ endoskop wprowadzony do organizmu pacjenta jest wyposażony w niewielką kamerę.

Łącząc ze sobą wymienione metody lekarz jest w stanie znaleźć bezpośrednią przyczynę dolegliwości pacjenta.

1. Hegar B. et alia, Esophagus and its function related to Gastro-esophageal Reflux, he Indonesian Journal of Gastroenterology, Hepatology and Digestive Endoscopy, Volume 13, Number 3, December 2012;
2. Boland M. Human digestion – a processing perspective. J Sci Food Agric. 2016;96(7):2275-2283. doi:10.1002/jsfa.7601;
3. Korzonek M. i in., Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 201-210.